Prof. Dr. Elif Gökçearslan
Ankara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Sosyal Hizmet Anabilim Dalı
Konuşma Başlığı: Bağımlılıkta Sosyal Hizmet Uygulamaları
Özet
Bağımlılık, içerisinde biyolojik, psikolojik ve sosyal unsurları barındırması nedeniyle oldukça karmaşık ve dolayısıyla tek ve standart bir tedavi yöntemi kullanılabilecek bir hastalık değildir. Bu sebeple bağımlılık alanında yapılan çalışmalar multidisipliner bir yaklaşım gerektirmektedir. Bu multidisipliner çalışmalar içerisinde bulunan uzmanlar, bireye, bireyin çevresine, bireyin içinde bulunduğu sistemin yapısına odaklanmalı ve bütüncül bir iyileşmeyi planlamalıdır. Sosyal hizmet uzmanları da bu multidisipliner çalışmalar içerisinde çok boyutlu bir iyileşme için oldukça önemli roller üstlenmektedir. Sosyal hizmet mesleği klinik, grup ve toplum düzeyinde yaptığı çalışmalar ile bireylerin iyilik hallerini artırmayı amaçlar. Bu amacı gerçekleştirirken özellikle arabuluculuk, hizmetler arasında aracılık, danışmanlık ve savunuculuk rollerini kullanan sosyal hizmet uzmanları müracaatçıların toplum içerisinde psikososyal açıdan işlevselliğini artırarak sürdürmesi için mücadele ederler. Rolleri gereği bağımlılık tedavisinin olmazsa olmaz bir üyesi olan sosyal hizmet uzmanları pek çok ülkede gerek bağımlılığın önlenmesine dair koruyucu önleyici hizmetlerin geliştirilmesi ve uygulanmasında, gerekse de bağımlılık tedavisi ve sonrasında aktif olarak yer alır.
Koruyucu önleyici hizmetler kapsamında toplum farkındalığını artırma ve
bilinçlendirmeye yönelik çalışmalar yaparken, bağımlılık tedavisi ve rehabilitasyonu sürecinde çalışan sosyal hizmet uzmanları öncelikle bağımlı birey, ailesi ve bağımlı bireyin sosyal risklerine yönelik ayrıntılı bir değerlendirme yapar. Bu değerlendirmeyi tedavi ekibiyle paylaşır. Gerçekleştirilen bu değerlendirme sonrasında, bağımlı bireyin hayatında yer alan ve bağımlılığına etki eden psikososyal unsurlar belirlenir ve bu unsurlar üzerine müdahale stratejileri geliştirilir. Müdahaleler kişiye özgüdür, kişinin bulunduğu yerden başlar ve onun iyilik haline en hızlı etki edebilecek şekilde planlanır. Sosyal hizmet uzmanları, bireyin sosyal katılımını sağlamak, sosyal ihtiyaçlarını karşılamak, sosyal hayatına yönelik düzenleme yapmak, danışmanlık süreci yürütmek amacıyla müdahale planını oluşturur ve uygulamaya başlar. Bu süreç içerisinde danışanı sosyal rehabilitasyon çalışmalarına yönlendirilir. Sosyal rehabilitasyon süreci kişinin tedavi sırası ve tedavi sonrasında kişiyi güçlendiren çalışmalar yapılması olarak da tanımlayabiliriz. Özellikle tedavi sonrası sosyal
hizmet uzmanları planlı müdahale süreçleri çerçevesinde toplum kaynaklarına ulaşmak amacıyla paydaşlarla işbirlikleri yaparak kişinin bozulmuş olan psiko sosyal ihtiyaçlarını yeniden inşaa etmesi konusunda birlikte çalışır.
Bu konuşmada bağımlılık alanında etkin bir çalışma sürdüren sosyal hizmet uzmanlarının yaptığı uygulamalara değinilecektir. Etkin uygulamalar hakkında bilgi verilecektir.