Doç.Dr. İsmail Volkan Şahiner – Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
Şahiner Psikiyatri Merkezi
BAĞIMLILIK NEDİR
İnsanlar tarih boyunca bazı maddeleri kötüye kullanmış, bazı maddelere ise bağımlılık geliştirmişlerdir. Alkol bunların ilk tanımlananı ve tanısal sınıflandırmalarda ilk bahsi geçenidir. Sonrasında diğer yasal veya yasal olmayan maddeler ve bunlara bağlı oluşan tablolar tanımlanmıştır. Nihayetinde bazı davranışların da bağımlılık oluşturduğundan söz edilmeye başlanmıştır. Kronik ve nükslerle seyreden bir beyin hastalığı olarak tanımlanan bağımlılık DSM-V ile ‘Madde ile İlişkili Bozukluklar ve Bağımlılık Bozuklukları’ başlığı altında ele alınmakta ve kabaca madde kötüye kullanımı ve madde bağımlılığı tablolarını içerek şekilde ‘madde kullanım bozuklukları’ terimi kullanılmaktadır.
Madde bağımlılığında öncelikle kişi olumsuz sonuçlara rağmen bir maddeyi kullanmaya devam eder, az miktarda kullanmak istese de başaramaz. Kişinin günlük yaşamı madde ile ilgili davranışlar etrafında şekillenmeye başlar. Kullanılan miktar azaltılınca yoksunluk belirtileri oluşur ve maddenin eski etkisini sağlayabilmesi için gitgide dozunun arttırılması gerekir. Beyinde de bu süreçte bazı değişiklikler meydana gelir. Bu değişikler aşerme sürecinde ve ufak uyaranlarla yeniden madde kullanılan dönemlerin oluşmasında etkilidir. Kişinin zamanla hem fiziksel sağlığı hem de ruhsal sağlığı etkilenir. Sosyal ilişkileri bozulur, akademik başarısı düşer, kişi riskli davranışlar sergiler ve adli olaylara karışma olasılığı yükselir. Aynı zamanda bağımlılık bir bulaşıcı hastalık gibi hareket eder, çevreye yayılır. Kişinin kendi hayatını hem de ailesini ve toplumu olumsuz etkiler.
Sonuç olarak bağımlılık, kişinin kendisine ve topluma yükü fazla olan bir beyin hastalığıdır. Öncelikle bağımlılık konusunda toplumun ve bu alanda çalışan profesyonellerin farkındalık kazanması son derece önemlidir. Sonrasında ise bu hastalığın önlenebilir bir hastalık olduğu unutulmamalıdır. Ayrıca hastalıktan mustarip kişilerin mümkün oldukça hızlı bir şekilde tedavi sistemine dahil edilmesi hem kişinin hem de toplumun sağlığı açısından gereklidir.
KAYNAKLAR:
- Bağımlılık Tanı, Tedavi, Önleme, Yeşilay Yayınları, Nisan 2019
- Amerikan Psikiyatri Birliği’nin Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Sınıflandırma Elkitabı Beşinci Baskı (DSM 5), Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabından, çev. Köroğlu E, Hekimler Yayın Birliği, Ankara, 2013
- Güleç, G., Köşger, F., & Eşsizoğlu, A. (2015). DSM-5’te alkol ve madde kullanım bozuklukları. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 7(4), 448-460.
